مفهوم فرایند کالیبراسیون، تجهیزات و روش های انجام آن

برای این که یک اندازه­ گیری معتبر باشد و از طرف طرفین مورد قبول قرار بگیرد باید با یک استاندارد مشترک، از طریق یک سری مقایسه زنجیره ای و قابل ردیابی انجام شود. آزمایشگاه­های کالیبراسیون در حکم حلقه­ های این زنجیر هستند که یک اندازه­گیری را مطابق با استاندارد مرتبط صحه گذاری می­کنند. در کالیبراسیون، اندازه­گیری انجام شده با استفاده از وسیله مورد آزمون، با مقادیر اندازه­گیری شده به کمک وسیله با درستی بسیار بهتر مقایسه می­شود تا خطاهای وسیله مورد آزمون مشخص شود. خطاها در صورتی قابل قبول هستند که در محدوده مجاز، طبق استاندارد قرار گیرند. تمامی وسایل اندازه­گیری قبل از اولین استفاده باید کالیبره شوند تا به تمامی تنظیمات انجام شده روی آن­ها اطمینان حاصل شود و کالیبراسیون یکی نیست » تصدیق کالیبراسیون « مفهوم اغلب سازندگان، همراه وسیله فروخته شده، یک گواهی تصدیق کالیبراسیون ارائه می­نمایند که نباید آن را با گواهی کالیبراسیون اشتباه گرفت.

می­توان گفت کالیبراسیون به معنی درستی، اعتماد و اطمینان، هم­خوانی، وحدت و رسیدن به مقدار واقعی کمیت است. به منظور کنترل وسایل، پایش و اندازه­گیری در صنایع، باید برنامه زمانی کالیبراسیون را تعیین نمود که تعیین این زمان مستلزم عوامل زیادی از قبیل نوع تجهیز، کارخانه سازنده، اطلاعات مربوط به انحراف مقادیر به دست آمده قبلی، طول زمان استفاده، شرایط محیطی و غیره است. پیش از پیدایش علم مدیریت کیفیت در جهان و فراگیر شدن آن، بحث مربوط به کنترل تجهیزات، پایش و اندازه گیری در صنایع از اهمیت ویژه­ای برخوردار بوده است. یکی از جنبه­های مهم کارآیی یک نظام کالیبراسیون، تعیین حداکثر فاصله زمانی واقعی میان تأییدهای متوالی استانداردها و تجهیزات اندازه­گیری است و تعیین زمان فواصل کالیبراسیون دوره­ای دستگاه­های اندازه­گیری یکی از عناصر مؤثر یک سیستم کالیبراسیون است.

هدف کالیبراسیون ایجاد نظامی موثر به منظور کنترل صحت و دقت پارامترهای مترولوژیکی دستگاه‌های آزمون و وسایل اندازه‌گیری و کلیه تجهیزاتی است که عملکرد آنها بر کیفیت فرایند تاثیرگذار می‌باشد. این کار به منظور اطمینان از تطابق اندازه گیری‌های انجام شده با استانداردهای جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تعریف دقیق کالیبراسیون در استاندارد ملی ایران به شماره ۴۷۲۳ آمده‌است. کالیبراسیون اجازه می‌دهد که میزان تصحیح لازم را نسبت به نشاندهی تعیین کنیم. با کالیبراسیون ممکن است خواص اندازه شناختی دیگری نظیر اثر کمیتهای تاثیر گذار نیز تعیین شود. در واقع کالیبراسیون ویژگیهای کارآمدی دستگاه یا مواد مرجع را بوسیله انجام مقایسات مستقیم مشخص می‌کند. کدام دستگاهها باید کالیبره شوند هر وسیله‌ای که برای اندازه گیری به کار می‌رود و در روشهای اجرایی به استفاده از آن اشاره شده‌است، نیاز به تعیین صحت و دقت یا کالیبراسیون دارد.

اهداف اصلی کالیبراسیون:

۱- برای اطمینان از قرائت‌هایی که از دستگاه صورت می‌گیرد.

۲- برای تعیین درستی مقادیر خوانده شده از دستگاه.

۳- برای استقرار قابلیت ردیابی دستگاه به استانداردهای مرجع

(هدف نهایی کالیبراسیون برقراری قابلیت ردیابی عنوان شده‌است.) قابلیت ردیابی traceability مهمترین ویژگی که یک اندازه گیری باید داشته باشد وجود قابلیت ردیابی نتایج آن تا استانداردهای ملی و سپس بین المللی می‌باشد.